Wydawca treści
ZAKOŃCZENIE KOMPLEKSOWEGO PROJEKTU OCHRONY GATUNKÓW I SIEDLISK PRZYRODNICZYCH NA OBSZARACH ZARZĄDZANYCH PRZEZ PGL LASY PAŃSTWOWE
Nadleśnictwo Miękinia z przyjemnością podsumowuje swój udział w zakończonym w tym roku (2023) przedsięwzięciu pod nazwą:
„Kompleksowy projekt ochrony gatunków i siedlisk przyrodniczych na obszarach zarządzanych przez PGL Lasy Państwowe”.
Działanie realizowane w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014-2020 (działanie 2.4 Ochrona przyrody i edukacja ekologiczna), było znaczącym przedsięwzięciem w skali całej Polski, angażującym łącznie 114 nadleśnictw, 16 Regionalnych Dyrekcji Lasów Państwowych i obejmującym 117 obszarów Natura 2000, na których były prowadzone działania
Okres realizacji: 2017-2023
Beneficjent: Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe
przy wsparciu Centrum Koordynacji Projektów Środowiskowych jako jednostki realizującej projekt (JRP)
Cel projektu: poprawa stanu ochrony siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt, występujących na obszarach Natura 2000, leżących na gruntach zarządzanych przez Lasy Państwowe.
Cele szczegółowe: polepszenie lub przywrócenie właściwych warunków siedliskowych, zabezpieczenie ostoi występowania i miejsc rozrodu populacji zagrożonych gatunków oraz redukcja zagrożeń, ograniczenie rozprzestrzeniania się obcych gatunków inwazyjnych.
Zakres projektu obejmował wykonywanie działań – najlepszych praktyk w ochronie gatunków i siedlisk, zgodnie z zapisami planów zadań ochronnych, planów ochrony oraz planów urządzenia lasu sporządzonych dla obszarów Natura 2000.
Katalog wykonanych prac:
- dostosowanie składu gatunkowego do potrzeb gatunku lub siedliska,
- zabiegi czynnej ochrony siedlisk (w tym np. ekstensywne użytkowanie kośne lub kośno-pastwiskowe łąk, budowa zastawek, przegród, blokowanie rowów melioracyjnych w celu utrzymania określonego uwilgotnienia),
- zabiegi czynnej ochrony gatunków (w tym: wieszanie budek lęgowych, budowa platform lęgowych, zabezpieczanie miejsc rozrodu, lęgowisk, zimowisk, sadzenie roślin żywicielskich dla motyli i in.),
- zwalczanie inwazyjnych gatunków obcych (np. czeremchy amerykańskiej, rdestowców),
- monitorowanie występowania gatunków chronionych,
- kanalizacja ruchu turystycznego (np. tworzenie i wyposażenie ścieżek edukacyjnych, tras nordic walking),
- ograniczenie drapieżnictwa (duże zagrożenie dla chronionych gatunków ptaków stanowią drapieżniki, których presję ograniczano w różny sposób, np. przez odstrzał, odłów i wywiezienie w dalsze rejony, zastosowanie odstraszających preparatów).
Działania Nadleśnictwa Miękinia
W ramach projektu, Nadleśnictwo Miękinia skupiło się na dwóch kluczowych działaniach:
- Zarządzanie Zmiennowilgotnymi łąkami trzęślicowymi (siedlisko 6410): Nadleśnictwo Miękinia przeprowadziło serię koszeń, ukierunkowanych na ochronę rodzimej flory zmiennowilgotnych łąk trzęślicowych. Przeprowadzone zabiegi: koszenia oraz usuwania nalotów drzew i krzewów miały na celu eliminację gatunków inwazyjnych, ekspansywnych i obcych dla chronionego siedliska. Podjęte przez nadleśnictwo działania były niezbędne dla utrzymania i poprawy stanu ochrony tego cennego łąkowego siedliska, funkcjonującego w ramach obszaru Natura 2000 „Łęgi odrzańskie”.
- Działania na rzecz ochrony motyla - Przeplatka maturna Euphydryas maturna: Działania nadleśnictwa w tym zakresie polegały na wzbogaceniu siedlisk występowania motyli przez nasadzenia Kaliny koralowej. Nasadzenia były realizowane w strategicznie wybranych lokalizacjach, w ramach obszarów Natura 2000 „Łęgi odrzańskie” i „Dolina Widawy” blisko naturalnych siedlisk bytowania Przeplatki maturna. Występowanie Kaliny koralowej jest ściśle powiązane z biologią Przeplatki, zatem zwiększenie udziału Kaliny miało kluczowe znaczenie dla wspierania populacji motyli na terenach nadleśnictwa, oraz przyczyniło się do zwiększenia różnorodności biologicznej.
Zasięg realizacji projektu pn. "Kompleksowy projekt ochrony gatunków i siedlisk przyrodniczych na obszarach zarządzanych przez PGL Lasy Państwowe" przedstawia mapa 1. Nadleśnictwa biorące udział w projekcie oraz obszary Natura 2000, na których był on realizowany
Efekty projektu
Najistotniejszym rezultatem projektu była powierzchnia siedlisk, których stan ochrony został poprawiony bądź wzmocniony poprzez przeprowadzone działania ochrony czynnej.
- powierzchnia siedlisk wspieranych w zakresie uzyskania lepszego statusu ochrony (CI): 14 893 ha
- liczba typów siedlisk objętych działaniami ochronnymi: 30 szt.
- liczba gatunków objętych działaniami ochronnymi: 32 szt.
Wartość projektu:
Całkowity koszt realizacji projektu: 30 305 005,14 zł
Kwota wydatków kwalifikowalnych: 23 379 179,85 zł
Kwota dofinansowania z funduszy europejskich: 19 872 302,87 zł
Ochrona przeciwpożarowa
Nazwa projektu: "Kompleksowy projekt adaptacji lasów i leśnictwa do zmian klimatu – zapobieganie, przeciwdziałanie oraz ograniczanie skutków zagrożeń związanych z pożarami lasów"
Planowany okres realizacji: 2016- czerwiec 2023 r.
Beneficjent: Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe
Głównym celem projektu jest zmniejszenie negatywnych skutków wywoływanych przez pożary w lasach oraz sprawne lokalizowanie źródła zagrożenia i minimalizowanie strat, a w dalszej perspektywie – zmniejszenie średniej powierzchni pożarów i rozszerzenie obserwacji obszarów leśnych, szczególnie w nadleśnictwach zakwalifikowanych do I kategorii zagrożenia pożarowego.
Cele uzupełniające:
- rozszerzenie obserwacji obszarów leśnych,
- szybsze i bardziej precyzyjne określenie miejsca powstania pożaru,
- dokładniejsze prognozowanie zagrożenia pożarowego na podstawie danych meteorologicznych,
- skrócenie czasu dotarcia jednostek LP na miejsce pożaru.
Dofinansowanie zostanie przeznaczone na:
- rozwój i modernizację systemów wczesnego ostrzegania i prognozowania zagrożeń, w tym:
- budowę i modernizację dostrzegalni przeciwpożarowych (138 szt.)
- zakup nowoczesnego sprzętu umożliwiającego lokalizację i wykrywanie pożarów (184 szt.)
- doposażenie punktów alarmowo-dyspozycyjnych (PAD) (39 szt.)
- budowę stacji meteorologicznych (12 szt.)
- wsparcie techniczne systemu ratowniczo-gaśniczego na wypadek wystąpienia pożarów lasów, w tym:
- zakup samochodów patrolowo-gaśniczych (67 szt.)
Wartość projektu
Planowany całkowity koszt realizacji projektu wynosi 81 155 420,35 zł
Maksymalna kwota wydatków kwalifikowalnych wynosi 56 473 021,00 zł
Maksymalna kwota dofinansowania z funduszy europejskich wynosi 48 002 067,85 zł
„Kompleksowy projekt adaptacji lasów i leśnictwa do zmian klimatu – zapobieganie, przeciwdziałanie oraz ograniczanie skutków zagrożeń związanych z pożarami lasów"
Nasz kraj w ostatnich latach plasuje się w czołówce pod względem liczby pożarów – zaraz za Portugalią i Hiszpanią, natomiast pod względem powierzchni nimi objętej – znajdujemy się w pierwszej dziesiątce. Częstotliwość pożarów jest m.in. konsekwencją zmian klimatycznych (długotrwałe susze, mała liczba opadów) czy składu gatunkowego naszych drzewostanów – w polskich lasach przeważają gatunki iglaste, ze znacznym udziałem sosny (łatwopalne olejki eteryczne). Niestety większość pożarów nadal wybucha z winy ludzi, spowodowana umyślnymi podpaleniami, wypalaniem traw czy nieostrożnym obchodzeniem się z ogniem.
Zagrożenie pożarami lasów w Polsce jest jednym z najwyższych w Europie. Z publikowanych corocznie raportów dotyczących sytuacji pożarowej w Europie wynika, że średnioroczna liczba pożarów, które wystąpiły w latach 2001 - 2020, plasuje Polskę na 3 miejscu wśród krajów europejskich. Np. w 2015 roku na terenach zarządzanych przez LP wybuchło 3732 pożarów, które objęły powierzchnię blisko 880 ha. Ponieważ zapobieganie im wymaga bardzo wysokich nakładów – Lasy Państwowe w walce z tym niebezpiecznym żywiołem sięgają również po fundusze unijne.
Koordynowanie przedsięwzięcia pod nazwą "Kompleksowy projekt adaptacji lasów i leśnictwa do zmian klimatu – zapobieganie, przeciwdziałanie oraz ograniczanie skutków zagrożeń związanych z pożarami lasów" PGL LP powierzyło CKPŚ. Projekt ten jest realizowane w ramach II osi priorytetowej Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowiska (działanie 2.1 Adaptacja do zmian klimatu wraz z zabezpieczeniem i zwiększeniem odporności na klęski żywiołowe, w szczególności katastrofy naturalne oraz monitoring środowiska). Umowa na dofinansowanie projektu pomiędzy PGL LP a NFOŚiGW została podpisana 28 października 2016 r.
Działania skoncentrowane są głównie na dążeniu do ograniczenia występowania pożarów w lasach, a także do sprawnego i szybkiego lokalizowania źródła zagrożenia. W nadleśnictwach zakwalifikowanych do najwyższej, I kategorii zagrożenia pożarowego, zostanie skrócony czas potrzebny na wykrycie pożaru. Priorytetem jest ograniczenie liczby pożarów oraz zmniejszenie powierzchni lasów nimi objętych, a w rezultacie zminimalizowanie strat dla środowiska i okolicznych mieszkańców.
Wśród najistotniejszych inwestycji znalazły się, między innymi, wybudowanie nowych dostrzegalni pożarowych i stacji meteorologicznych oraz przeprowadzenie modernizacji części z tych, które już istnieją. Ponadto planowany jest zakup samochodów patrolowo-gaśniczych oraz nowoczesnego sprzętu do lokalizacji i wykrywania pożarów, a także doposażenie punktów alarmowo-dyspozycyjnych.
W projekcie tym Nadleśnictwo Miękinia zrealizowało budowę nowej dostrzegalni przeciwpożarowej w konstrukcji kratowej oraz wyposażenie wieży istniejącej (konstrukcja żelbetonowa) i nowo budowanej w system kamer do monitoringu przeciwpożarowego wraz z konieczną modernizacją Punktu Alarmowo-Dyspozycyjnego. Realizację zakończono w marcu 2018 roku, przy czym łączny koszt inwestycji netto wyniósł 388 076,92 zł.
Adaptacja na terenach górskich
Nazwa projektu: Kompleksowy projekt adaptacji lasów i leśnictwa do zmian klimatu – mała retencja oraz przeciwdziałanie erozji wodnej na terenach górskich
Planowany okres realizacji: 2016-2022 r.
Beneficjent: Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe
Celem projektu jest wzmocnienie odporności na zagrożenia związane ze zmianami klimatu w górskich ekosystemach leśnych. Podjęte działania będą ukierunkowane na zapobieganie powstawaniu lub minimalizację negatywnych skutków zjawisk naturalnych takich jak: niszczące działanie wód wezbraniowych, powodzie i podtopienia, susza i pożary.
Cel główny projektu zostanie osiągnięty poprzez realizację kompleksowych działań dotyczących zabezpieczenia lasów przed kluczowymi zagrożeniami związanymi ze zmianami klimatycznymi. Obejmą one rozwój systemów małej retencji oraz przeciwdziałanie nadmiernej erozji wodnej na terenach górskich.
Cele uzupełniające:
- odbudowa cennych ekosystemów naturalnych, a tym samym pozytywny wpływ na ochronę różnorodności biologicznej;
- ocena skutków przyrodniczych wykonywanych zadań realizowana poprzez prowadzenie monitoringu porealizacyjnego wybranych zadań adaptacyjnych. Monitoring będzie obejmował również kontynuację monitoringu wykonanego w ramach projektu małej retencji górskiej zrealizowanego w ramach POIiŚ 2007-2013, co pozwoli na uzyskanie cennych danych z wielolecia.
Nadleśnictwa zaangażowane w realizację projektu będą realizować inwestycje związane z:
- budową, przebudową lub odbudową zbiorników małej retencji i zbiorników suchych;
- budową, przebudową lub odbudową małych urządzeń piętrzących (zastawki, małe progi, przetamowania) na kanałach i rowach w celu spowolnienia odpływu wód powierzchniowych, przywracania funkcji obszarów mokradłowych i ich ochrony oraz odtwarzanie terenów zalewowych;
- przebudową i rozbiórką obiektów hydrotechnicznych niedostosowanych do wód wezbraniowych (mostów, przepustów, brodów);
- zabudową przeciwerozyjną dróg, szlaków zrywkowych oraz zabezpieczenie obiektów infrastruktury leśnej przed skutkami nadmiernej erozji wodnej związanej z gwałtownymi opadami i spływami wód (m.in. wodospusty, płotki drewniane, kaszyce, narzut kamienny).
Projekt wykorzystuje kompleksowe zabiegi łączące przyjazne środowisku metody przyrodnicze i techniczne. Planowane są w większości małe obiekty/budowle o prostej konstrukcji. Wybierane technologie mają nie pogarszać naturalnego środowiska przyrodniczego, preferuje się materiały naturalne.
Bezpośrednim efektem realizacji projektu będzie zretencjonowanie 400 tys. m³ wody.
Wartość projektu
Planowany całkowity koszt realizacji projektu wynosi 265 950 932,22 zł
Maksymalna kwota wydatków kwalifikowalnych wynosi 198 210 514,00 zł
Maksymalna kwota dofinansowania z funduszy europejskich wynosi 168 478 936,90 zł
„Kompleksowy projekt adaptacji lasów i leśnictwa do zmian klimatu – mała retencja oraz przeciwdziałanie erozji wodnej na terenach górskich" jest kontynuacją projektu małej retencji górskiej realizowanego przez Lasy Państwowe przy udziale funduszy unijnych.
Umowa o dofinansowanie przedsięwzięcia została podpisana 28 października 2016 r. pomiędzy PGL LP a NFOŚiGW i będzie finansowana z funduszy UE oraz środków własnych Lasów Państwowych.
Działania retencyjne – nawet te polegające na budowie małych zbiorników wodnych oraz innych obiektów służących podpiętrzaniu oraz spowolnieniu szybkiego odpływu wody – mają wpływ nie tylko na lokalne ograniczenie zagrożenia powodziowego, lecz także na minimalizowanie strat powodowanych erozją wodną i suszą. Jest to istotne zwłaszcza w górach, gdzie specyficzne uwarunkowania środowiskowe oraz zmiany klimatyczne sprzyjają gwałtownym opadom deszczu, a w konsekwencji nagłym wezbraniom rzek i strumieni. Coraz częściej stanowią one zagrożenie dla zdrowia oraz życia ludzi i są przyczyną degradacji lokalnych ekosystemów.
W ramach planowanych działań priorytetowo traktowana będzie budowa i modernizacja kolejnych obiektów małej retencji. Ich najważniejszym zadaniem będzie magazynowanie wody – nie tylko w zbiornikach, lecz także na obszarach mokradłowych oraz w ściółce i glebie leśnej. Leśnicy planują także prace związane z zabezpieczeniem infrastruktury leśnej przed skutkami nadmiernej erozji wodnej.
Wzorem projektu z okresu 2007-2013 nowe działania także będą miały charakter prośrodowiskowy. Oznacza to, że stosowane będą rozwiązania w jak największym stopniu dostosowane do istniejących warunków przyrodniczo-krajobrazowych, z użyciem materiałów naturalnych takich jak: kamień, drewno, faszyna czy lokalny grunt.
Przedsięwzięcie obejmie swoim zasięgiem ekosystemy górskie i podgórskie południa kraju. Uczestniczyć w nim będzie kilkadziesiąt nadleśnictw z terenów wyżynnych i górskich z obszaru 5 województw: dolnośląskiego, opolskiego, śląskiego, małopolskiego i podkarpackiego.
Projekt realizowany będzie w ramach II osi priorytetowej Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko (działanie 2.1 Adaptacja do zmian klimatu wraz z zabezpieczeniem i zwiększeniem odporności na klęski żywiołowe, w szczególności katastrofy naturalne oraz monitoring środowiska).
W projekcie tym Nadleśnictwo Miękinia zamierza zrealizować odbudowę lub modernizację 7 zbiorników, położonych na terenie leśnictw: Sulistrowiczki, Mrozów, Wilczków i Kąty Wrocławskie oraz zabezpieczenie przeciwerozyjne przed skutkami nadmiernej erozji wodnej 19 obiektów położonych w leśnictwach: Sulistrowiczki, Tąpadła i Chwałków. Planowana pojemność obiektów małej retencji to 105 tys m3, natomiast planowana objętość retencjonowanej wody to 67 tys m3.
